రామో రాజమణిః

 రామో రాజమణిః 

https://cherukuramamohanrao.blogspot.com/2023/05/blog-post.html

నేను మీకు పరిచయము చేయబోవు ఈ శ్లోకము రామరక్షా కవచము బుద్ధకౌశిక ముని విరచితము. ఈ స్తోత్రము భక్తజన బాహుళయములో సుప్రసిద్ధము. ఇక ఈ శ్లోకము విషయమునకు వస్తే ఇందుగల నాలుగు పంక్తులలో ఎనిమిది విభక్తులు ఏవిధముగా ఉపయోగింపబడినవి అన్నది మనకు ఎంతో సుగమముగా తెలియవస్తుంది. మొదట రాముని పైననూ ఆపై సంస్కృతముపైననూ భక్తి మరియు అనురక్తితో చదివేది.  

రామో రాజమణిః  సదా  విజయతే  రామం  రమేశం  భజే 

రామేణాభిహతా  నిశాచరచమూ రామాయ తస్మై నమఃl 

రామన్నాస్తి  పరాయణం  పరతరం  రామస్య దాసో ऽ స్మ్యహం 

రామే  చిత్తలయః  సదా  భవతు మే  భో  రామ  మాముద్ధర ll 

రాజశ్రేష్ఠుడైన రామునికి సదా జయమగుగాక. లక్ష్మీపతి అగు రాముని భజించుచున్నాను. ఏ రామునిచేత రాక్షససేనలు నశింపచేయబడినవో ఆట్టి రామునికి నమస్కారములు. రాముని కన్నా గొప్ప గమ్యము వేరొకటిలేదు. నేను రామునియొక్క దాసుడిని. నా మనస్సు ఎల్లప్పుడూ రామునియందు లయమగుగాక. ఓ రామా!నన్ను ఉద్ధరించు.

పై శ్లోకము రాములవారి స్తోత్రము. ఈ శ్లోకము రామరక్షా స్తోత్ర పారాయణము చేయు వారాలకు తెలిసినదే! ఈ శ్లోకమునకు ఒక ప్రాముఖ్యత ప్రాధాన్యత ఉంది. ఈ శ్లోకములో రామ శబ్దమునకు సంబంధించిన  7+1 - 8 విభక్తులు వరుసగా వస్తాయి. అవి ఎవన 1. రామ 2. రామం 3.రామేణ 4. రామాయ 5.రామన్ 6. రామస్య 7. రామే 8. భో రామ (సంబోధనా ప్రథమా విభక్తి)

అర్థాన్వయం :

1. రాజమణిః రామః సదావిజయతే = రాజులలో మణి (అనగా ఈ సందర్భములో శ్రేష్ఠుడు అని అర్థము.) యగు శ్రీరామునికి సదా జయమగుగాక!విజయతే అన్నమాటకు విరాజతే అనికూడా అర్థము ఉన్నది. అంటే కలకాలమూ ప్రకాశించుతూనే ఉంటాడు అని అర్థము.'డు'అన్నది తెలుగులో కూడా ప్రథమా విభక్తి ప్రత్యయమే!జయము జయము శ్రీరామా అని మనము ఎందుకు అనవలెను అన్నది ప్రశ్న. ఇపుడు భూమిపై ఆయన లేడు, ఉన్నకాలములో ఆయన సమస్త దుష్టశక్తులపై విజయము సాధించినాడు.మరి ఇప్పుడు ఎందుకు జయము జయము అనవలెను?ఈ ప్రశ్నకు స్వామీ చిన్మయానందులవారు బహు చక్కని సమాధానమును శేలవిచ్చినారు. మానవునిలో మంచి చేడుగులు విడివిడిగా రాజజ్యాలను కలకాలమూ ఏలుతూ ఉంటాయి. మంచికి చేడుగుకు ఎప్పటికీ వైరమే కదా!మరి వాని మధ్య రామ రావణ యుద్ధము జరుగుతూనే ఉంటుంది. మరి కలకాలమూ జరిగే ఆ యుద్ధములో మంచికి ప్రతీకయగు రామునికి జయమగుగాక అని జీవితాంతమూ కోరుకొంటూ ఉండవలసినదేకదా!అందుకే ఆ 'జయ' శబ్దము వాడబడినది. శ్రీరాముడు సత్య సంధుడు అందుకు లక్ష్మణుడు రాముని సత్యసంధతకు పరీక్ష పెడతాడు. ఇంద్రజిత్తు మరణమునకు లక్ష్మణుడు అస్త్రము సంధించి ఈ మాటలను ఒక మంత్రముగా ప్రయోగించి వదలుతాడు.

ధర్మాత్మా సత్యసంధశ్చ రామో దాశరథి ర్యదిl

పౌరుషే చాప్రతిద్వంద్వః శరైనం జహి రావణిమ్ll (యుద్ధ 01.72)

“ఓ బాణమా! దశరథమహారాజు పెద్దకొడుకు శ్రీరాముడు ధర్మాత్ముడూ, సత్యసంధుడూ, అవక్రవిక్రమపరాక్రముడూ అయితే, నీవు ఇంద్రజిత్తును తక్షణం వధించ’’ అని అంటూ ప్రయోగించినాడు. ఆవిధముగా బాణమును ప్రయోగించి ఇంద్రజిత్తును సంహరించినాడు. అంటే 'సత్యమేవ జయతే' అన్నా నానుడి సార్థకమయ్యిందన్నమాట. 

2. (అహం) రమేశం రామం భజే : భజే అన్న పదమును ఉపయోగించుటచే, ఎవరైతే ఈ శ్లోకమును చదువుచున్నాడో అతనికి 'భజే' అన్నది అన్వయము. అంటే ఇక్కడ 'అహం'అందుకే అన్వయించుకొనుచున్నాము. లక్ష్మీపతియగు రాముని భజించుచున్నాము. 'రాముని' లోని 'ని' తెలుగులో కూడా ద్వితీయా విభక్తి ప్రత్యయమే కదా!

3. రామేణ నిశాచర చమూః అభిహత: రామునిచేత రాక్షససమూహము నిర్జించబడెను. ఇక్కడ 'చేత' అన్నది తృతీయా విభాక్తియే కదా!

4. తస్మైః రామాయ నమః: అట్టి రాముని కొరకు\కై (చతుర్తీ విభక్తి)నమస్కరించుచున్నాను. 

5. రామాత్ పరతరం పరాయణం న ఆస్తి: రామునికంటే('కంటె' అన్నది పంచమీ విభక్తి ప్రత్యయము.)అత్యున్నతమైనది ఆశ్రయము ఇవ్వగలిగినది లేదు.

6. రామస్య దాసోస్మ్యహం అస్మి  : రామస్య దాసః అహం అస్మి: నేను రామునికి('కిన్'షష్టి ప్రత్యయము)దాసుడను. ఇంతవరకు మనము గమనించినామంటే పంచమీ విభక్తి వరకు నామవాచకము క్రియతో కలిసి యుండినది. ఉదా. రామం భజే, రామేణ అభిహతః , రామాయ తస్మై. రామాత్ న ఆస్తి మొదలగునవి. ఇక్కడ  'రామస్య' అన్నమాట 'అహం అస్థి'  తో జోడింప బడలేదుం 'దాసహః' అన్న కర్మ వాచకముతో కలుపబడినది. దీనిని 'ఉపాపడ విభక్తి' అంటారు. నామవాచకముతో కలిసినవాణిని 'కారక విభక్తులు' అంటారు. 

7. రామే  చిత్తలయః  సదా  భవతు మే: మే చిత్త లయః సదా భవతు : 'మే' అనగా నాయొక్క (షష్టీ తత్పురుష) మనస్సు , సదా భవతు కలకాలమూ రామునిపై నిలువవలెను.

8. భో  రామ  మాముద్ధర : ఓ రామా! ('ఓ ఓఈ ఓరీ  ఓసీ' సంబోధనా ప్రథమా విభక్తి) నన్ను ఉద్ధరించు. 

రాములవారిని ప్రార్థించు ఒకే ఒక శ్లోకములో అన్నీ విభక్తులూ, అదీ వరుసగా వచ్చట అన్నది బహుశః సంస్కృతమునకు మాత్రమే చెల్లినదేమో!

రామేతి రామభద్రేతి రామచంద్రేతి వా స్మరన్l 

నరో న లిప్యతే పాపైర్భుక్తిం ముక్తిం చ విందతిll 

స్వస్తి.