నిజానికి ధర్మము అన్న పదము
ఒకటే అయినా దాని ప్రకృతి ఆపాదించిన వస్తువును బట్టి మారుతూ ఉంటుంది.
వేదము సనాతన ధర్మమును
గూర్చి, వర్ణాశ్రమధర్మముములగూర్చి,
రాజ ధర్మమును గూర్చి, సామాజిక ధర్మము, వ్యక్తి ధర్మము, ఈ విధముగా
అనేకమయిన ధర్మములను గూర్చి మనకు తెలుపుతుంది. వీటన్నింటినీ కలిపి పురుషార్థములలో
ధర్మము అన్న ఒక అంచులు తెలియని గొడుగు క్రింద ఉంచింది. నిజానికి, ధర్మ శాస్త్రమన్నది,
ఇలా, అనేక సందర్భాలలో అనేక అర్థాలు సంతరించుకుంటుంది. శ్రీరామ శ్రీ కృష్ణులు ఆయా యుగ
ధర్మమునకు ఉదాహరణలు. ‘రామో విగ్రహవాన్
ధర్మః’, శ్రీరాముడు సామాన్య జనులకు మూర్తీభవించిన ధర్మమే
కాకుండా ఆచరణ, అనుసరణ యోగ్యము. ఆయన వాలిని చంపినా, తాటకను
చంపినా, రావణుని చంపినా, శంబూకుని
చంపినా, నిండు చూలాలైన సీతను అరణ్యవాసానికి పంపినా, సీతను
అగ్నిప్రవేశము చేయమనినా, అంతా ధర్మబద్ధమే! అది తెలుసుకొనే చేతగానితనముచే,
ఆయన చేసిఅవి ధర్మబద్ధములు కాదు అంటే దాని మనకు ధర్మమంటే ఏమిటో అవగాహనకు రాలేదనే!
యదా యదా హి ధర్మస్య గ్లానిర్భవతి
భారత |
అభ్యుత్థానమధర్మస్య తదాత్మానం
సృజామ్యహమ్ ||
ఎప్పుడు ధర్మ గ్లాని
సంభవిస్తుందో అప్పుడు యుగయుగమున అవతరిస్తానని కృష్ణపరమాత్మ చెబుతున్నాడు.
మానవాకృతి రూపముననే కాక జలచర, ఉభయచర, భూచర, మానవ-మృగ రూపములను దాల్చి, పూర్ణావతారములగు
రామునిగా, కృష్ణునిగా ఇంకా అనేకానేక
రూపములను దాల్చి ధర్మ సంస్థాపన చేసినవాడు పరమాత్మ.
ధర్మ మంటే ఏమిటి? धरति लोकान् ध्रियते पुण्यात्मभिरिति वा లోకములో
అన్నిటిచేత ధరింపబడేది ధర్మము. పుణ్యం, శ్రేయస్సు, సుకృతఉ - ధర్మానికి పర్యాయ పదాలని అమర
కోశం చెబుతుంది. ఆచారము, స్వభావము, క్రతువు
ధర్మమని ధర్మ శాస్త్రం చెబుతుంది. అహింస పరమ ధర్మమని ఉపనిషద్ వాక్యము. దీనినే జైన ,
బౌద్ధాలుకూడా స్వీకరించినాయి. దానము, ధర్మము
చేయదగిన కర్మలని యోగ సారం చెబుతుంది.
प्राणायामस्तथा ध्यानं प्रत्याहारोऽथ धारणा ।
स्मरणञ्चैव योगेऽस्मिन् पञ्च धर्म्माः प्रकीर्त्तिताः ll
ధర్మ దేవత అన్నది యమునికి
మరోపేరు. ధర్మ పత్ని ధర్మా చరణలో సహధర్మ చారిణి. ధర్మాధికారి అంటే న్యాయ మూర్తి.
ధర్మాసనం - Seat of Justice, Bench
1. Dharma varies from context to context from
person to person, Yuga to Yuga. Dharma is not like a steel rod which is not
flexible. Dharma is highly flexible. For example to kill somebody in some
context may be Dharma. In the same way in another context to save somebody may
be Dharma. Both are Dharma. ధర్మం సందర్భానుసారము మారుతుంది. (not
a rigid rule) యుగాన్ని బట్టి, దేశాన్ని బట్టి
మారుతుంది. ఒక సమయంలో చంపడం ధర్మం. ఒక సందర్భంలో రక్షించడం ధర్మము.
2. Dharma is appropriateness in thought,
action, attitude and judgment to a thing or a happening or a desire or an
incident in life. ధర్మమంటే సందర్భోచితమైన ఆలోచన, క్రియ, దృక్పథం, నిర్ణయం,
అది అప్పటి పరిస్థితి, సమయం, లక్ష్యం, మొదలైన వానిపై ఆధార పడుతుంది
3. Unless Dharma is protected all around, we
will not get the ideal atmosphere to live in. Unless we abide by Dharma, we
cannot contribute to it. So, for the sake of the society or the country, we
should live in Dharma and only when it is protected all around, it is possible.
Unless Dharma is protected all around, we will not get the ideal atmosphere to
live in. Unless we abide by Dharma, we cannot contribute to it. So, for the
sake of the society or the country, we should live in Dharma and only when it
is protected all around, it is possible. ధర్మ సంరక్షణ జరిగితేగాని
మనం నివసించే వాతావరణము పరిశుభ్రముగా ఉండదు. మనము వ్యక్తిగతముగా ధర్మ మార్గంలో
ఉంటే తప్ప మనము ధర్మ సంరక్షణకు తోడుపడలేము. సమాజ హితం, దేశహితంకోసము
ప్రతివ్యక్తి ధర్మ మార్గంలో నడవాలి.
4. Adharma must be totally avoided. Dharma is a
positive direction. You may or may not be able to follow that path. Not
indulging in Adharma is the primary responsibility for one and all. If Adharma
is practiced it does not kill you alone. It is the poison in the air, water and
kills anyone.
అధర్మమును పూర్తిగా పరిహరించాలి. ధర్మాచరణ అనేది
ఒక మార్గం, నడవ వలసిన ఒక దిశ.
అధర్మ వర్తన ఆ వ్యక్తినే కాక చుట్టూ ఉన్న వాతావరణాన్ని, సమాజాన్ని
కూడాదహిస్తుంది.
అసలు మహాభారతము నందలి విదురనీతి లోని ఈ పద్యము సర్వకాల సర్వావస్థల యందును శిరౌధార్యము.
తిక్కన మహాభారతంలో ఉటంకించిన నీతి, ఆంధ్రపత్రిక
దినపత్రికలో ప్రతిరోజూ కనిపించిన పద్యమిది.
ఒరులేయవి యొనరించిన
నరవర! యప్రియము తన మనంబునకగు తా
నొరలకవి సేయకునికియె
పరాయణము పరమధర్మపథముల కెల్లన్.
The English quotes are from talks of Sadguru K.
Sivananda Murty garu